de Nicolaaskerk in Heino

De Nicolaaskerk in Heino

In 1236 wordt voor het eerst het bestaan van de kerk in Heino vermeld. Uit dat jaar dateert een oorkonde van bisschop Otto III waarin wordt vermeld dat een deel van de inkomsten van de kerk worden geschonken aan het Benedictinessenklooster Mariënberg aan het Zwartewater bij Hasselt. Destijds was de kerk gewijd aan St. Nicolaas. Deze heilige wordt in het algemeen vereerd door zeevarenden en kooplieden.

Honderd jaar eerder was de kerk in Heino als filiaal- en dochterkerk van de Plaskerk gesticht. De kerk behoorde destijds bij een klooster en daarbij behoorde het “Monnickhuis” of Monninkenhuis, dat gelegen was aan de Stationsweg 2. Het geheel viel onder het Zwartewaterklooster. Deze bezittingen gingen later over naar het klooster Klaarwater bij Hattem. In de middeleeuwse samenleving speelde deze kerk een belangrijke bindende rol. De kerkhervorming heeft daarin een grote rol gespeeld.

Omstreeks 1580 na jarenlange niet altijd zachtzinnige gevechten zijn de katholieke gelovigen uit hun kerken verdreven en in 1581 ging onder leiding van pastoor Johannes Leijendekker een groot gedeelte van zijn gemeente over tot de Hervorming. 

Door de eeuwen heen zijn door de vele oorlogen en plunderingen de kerken opgebouwd en weer vernield.
In een verslag uit 1849 lezen we dat Heino 1775 inwoners telde, waarvan 880 katholiek en 886 Nederduits – hervormd.


Het huidige kerkgebouw

In 1867 was de laat-middeleeuwse St. Nicolaas kerk te klein geworden en werd afgebroken. In het interieur valt onmiddellijk de opstelling van de banken op. De verkondiging van het woord staat centraal. Dit is één van de redenen geweest om de kerk in 1999 als Rijksmonument aan te wijzen.

Het gebouw  is  van algemeen/architectuur/historisch en stedebouwkundig belang vanwege:
  • De ouderdom van de toren; die in eigendom van de gemeente Raalte is.
  • De zeldzaamheid van een waterstaatskerk in Overijssel
  • De beeldbepalende ligging op het plein midden in Heino
  • De gaafheid van het exterieur en delen van het interieur
  • Een van de weinige Protestantse kerken met een gaaf bankenplan
  • De kapbanken aan de zuidzijde van de kerk waren oorspronkelijk bestemd voor de adellijke families van het Nijenhuis (midden), geflankeerd door die van de Colkhof en Den Alerdinck.
De preekstoel is ouder dan de kerk, die is overgebracht vanuit de oude kerk van voor 1867. Trap en schacht waarop de vierkante kuip rust zijn van later datum. De preekstoel is gemaakt van eikenhout.


Herinrichting

In 2013 is het kerkgebouw van binnen grondig gerestaureerd en aangepast aan de eisen van de tijd. Zo zijn de monumentale banken voorzien van nieuwe kussens en is het zitcomfort verhoogd door de bank iets te kantelen en de beenruimte te vergroten. De gehele kerk is daarbij voorzien van nieuwe buisverwarmingen door de banken. Ook de muren zijn grondig aangepakt. Al het stucwerk is verwijderd tot op de bakstenen. Daarna is alles opnieuw voorzien van een nieuwe stuclaag. De oude vloerbedekking werd verwijderd en nieuwe plavuizen kwamen ervoor in de plaats. Dat is vooral goed te zien in het liturgisch centrum. Voor dit liturgisch centrum is ook nieuw en bij elkaar passend meubilair ontworpen en gemaakt. Tenslotte heeft de kerk een ruimere entree gekregen met een glazen tochtsluis.
 

Het kerkgebouw in de huidige samenleving

De centrale ligging van de kerk en het ontbreken van grotere accommodatie in het dorp maakt dat de kerk multifunctioneel gebruikt wordt. Er is een mogelijkheid voor het geven van lezingen en concerten. Er is voldoende parkeergelegenheid in de omgeving. Dit alles maakt dat er veel organisaties en verenigingen een beroep doen op de mogelijkheid om in de kerk hun activiteiten te laten zien of horen.  De kerk is tot op de dag van vandaag een samenbindend gebouw voor de inwoners van Heino en daarbuiten.
 

Een nieuwe naam: Nicolaaskerk

Sinds 2016, heet de kerk weer Nicolaaskerk (zonder “sint”). Deze nieuwe naam van de voorheen “hervormde kerk” is het logisch gevolg van de fusie met de Gereformeerde kerk te Laag Zuthem. Besloten is om in de Nicolaaskerk voortaan samen te kerken.
 

Meer informatie

De gegevens voor dit artikel zijn afkomstig uit de volgende publicaties:
  • Heino een geschiedenis van mens en plaats door J. Bieleman
  • Alle registers open; september 2002 – uitgave NH kerk
Wil je meer lezen over de historie van de Nicolaaskerk, kijk dan ook eens op:
terug